✨DNA Hành trình khám phá cấu trúc chuỗi xoắn kép

Đây là tự truyện của James Watson – người đồng khám phá ra cấu trúc xoắn kép của DNA Nếu bạn tò mò về khám phá được coi là vĩ đại nhất thế kỷ 20 được phát hiện như thế nào, nếu bạn tò mò về trung tâm học thuật của thế giới những năm 1940-50, một trong những nơi giành nhiều giải Nobel Sinh Y học nhất, đây chắc chắn là cuốn sách dành cho bạn.

“Được xuất bản vào năm 2012 để đánh dấu 50 năm kể từ khi giải Nobel được trao cho Watson và Crick về công trình khám phá cấu trúc DNA, một ấn bản với chú thích và minh họa của cuốn sách kinh điển này mang đến những hiểu biết mới về mối quan hệ cá nhân giữa James Watson, Frances Crick, Maurice Wilkins, Rosalind Franklin. Những câu chuyện liên quan được người trong cuộc thuật lại đầy chi tiết, giúp khắc họa chân dung các nhà khoa học cũng như đời sống, suy tư hay cảm xúc của họ trong quá trình làm việc nghiên cứu.

Cấu trúc của DNA là một cuộc đua ngầm bắt đầu từ thời điểm Oswald Avery và cộng sự ở Đại Học Rockefeller, New York, làm thí nghiệm chứng minh DNA mang thông tin di truyền (trước đó người ta tin là protein mới là chất quyết định di truyền). Cuộc đua tìm kiếm ‘mật mã của sự sống’ còn ảnh hưởng cả đến thế giới khoa học nói chung, nhất là từ thời nhà vật lý vĩ đại người Áo Erwin Schrödinger. Có ít nhất 3 nhóm lúc đó dồn tâm sức vào cuộc đua này.

Nhóm thứ nhất ở King’s College (London) với điểm tựa chính là kỹ thuật X-ray crystallography, tuy nhiên không phải ai cũng có khả năng làm ra những bức ảnh X-ray chất lượng và ngay cả khi có những hình ảnh tuyệt đẹp (như của Rosalind Franklin và Maurice Wilkins) thì không phải ai cũng giải thích và mô hình hoá được nó.

Nhóm thứ hai là Linus Pauling ở Caltech là người đầu tiên nhận ra cấu trúc xoắn (helical) ở protein (giải Nobel hoá học năm 1958), và có lẽ ông đã phát hiện ra cấu trúc này ở DNA nếu ông không lỡ chuyến tàu qua Anh, lỡ luôn dịp chứng kiến bức ảnh X-ray của Wilkins và Franklin. Pauling công bố cấu trúc của DNA 2 tháng trước Watson và Crick, nhưng cấu trúc đó là sai (ông cho rằng nó là triple helix).

Nhóm cuối cùng và là những người chiến thắng là nhà khoa học thiên tài người Anh Francis Crick (người được coi là cha đẻ của ngành sinh học phân tử hiện đại) và một trong những người có ảnh hưởng nhưng cũng đầy mâu thuẫn, tác giả cuốn sách, nhà khoa học người Mỹ James Watson. Một trong những điểm đáng chú ý là Watson và Crick không hề có dự án về cấu trúc DNA, họ đơn giản là tò mò và quyết tâm theo đuổi nó bằng mọi giá. Erwin Chargaff là người phát hiện ra tỷ lệ của các nucleic acid trong DNA luôn cân bằng giữa Adenine và Thymine, Guanine và Cytosine. Sau khi chứng kiến seminar về phát hiện này vào năm 1952, Watson và Crick nghĩ ngay đến mô hình pairing trong cấu trúc DNA (A-T, G-C), một trong những điểm chính thúc đẩy họ xây dựng cấu trúc xoắn kép. Bức ảnh X-ray của Franklin là bức ảnh đơn giản nhưng có chất lượng nhất về cấu trúc tinh thể của DNA, nó chỉ ra rõ ràng cấu trúc xoắn (helical) ở DNA. Vì nhiều lý do mà Franklin và Wilkins đã không mô hình hóa được DNA dù họ là những người đầu tiên nhìn thấy bức ảnh X-ray này. Như vậy, Watson và Crick đã có hai bằng chứng quan trọng về cấu trúc DNA, đó là cơ chế ghép cặp (pairing) giữa A-T và C-G và cấu trúc xoắn của hai trục tinh thể. Tuy nhiên, họ chỉ hoàn chỉnh nó sau khi Jerry Donohue chỉ cho họ hydrogen chính là cầu nối A-T và C-G.

Cấu trúc xoắn kép của DNA được khám phá chính thức vào năm 1953, công trình thắng giải Nobel chín năm sau đó (1962) và ảnh hưởng của nó là vô tận. Ví dụ như nó chỉ ra cơ chế sao chép của tế bào của Watson và Crick dự đoán (và được chứng minh hoàn toàn sau đó), giải thích sự sống, tạo ra ngành sinh học phân tử và công nghệ sinh học như hiện nay.”

Theo TS Đinh Quang Huy

Tác giả James Dewey Watson (1928)

• Là nhà sinh vật học phân tử Mỹ. Vào năm 25 tuổi, ông đã nổi tiếng với công trình khám phá ra cấu trúc DNA. Watson, Francis Crick và Maurice Wilkins đã được trao giải Nobel Sinh lý và Y khoa năm 1962 cho "sự khám phá của họ liên quan đến cấu trúc phân tử của nucleic acids và tầm quan trọng của nó cho việc trao chuyển thông tin trong vật chất sống".

• 1956-1976: Watson trở thành thành viên giảng dạy tại các phòng thí nghiệm của Đại học Harvard.

• 1968: ông làm giám đốc phòng thí nghiệm Cold Spring Harbor tại Long Island, New York và chuyển trọng tâm nghiên cứu của trung tâm này sang nghiên cứu ung thư.

• 1994: ông đã giữ chức chủ tịch của trung tâm này 10 năm và sau đó trở thành hiệu trưởng của nó cho đến năm 2007.

• 1988-2002: Watson làm việc với Viện Y tế Quốc gia Hoa Kỳ, đóng góp cho việc xây dựng đề án liên quan đến di truyền của con người.

• Ông cũng đã viết rất nhiều sách khoa học, trong đó có The Molecular Biology of the Gene (1965),The Double Helix (1968).

ĐÁNH GIÁ/NHẬN XÉT CHUYÊN GIA

“Cuốn sách mô tả các sự kiện dẫn đến một trong những khám phá sinh học vĩ đại của thời đại chúng ta.” - Robert K. Merton

“Một thành công to lớ một tác phẩm kinh điển.” - Peter B. Medewar

“Không ai có thể bỏ lỡ sự phấn khích trong câu chuyện về khám phá vĩ đại và đẹp đẽ này… Cuốn sách truyền tải tinh thần khoa học… ý nghĩa về tương lai, tinh thần cao, sự cạnh tranh và dự đoán đúng sai, sự bao trùm của trí tưởng tượng và thử nghiệm thực tế.” - Jacob Bronowski

“Lịch sử về một nỗ lực khoa học, một câu chuyện trinh thám thực sự khiến người đọc nghẹt thở từ đầu đến cuối.” - Andre Lwoff

“Ông đã mô tả một cách đáng ngưỡng mộ cảm giác đáng sợ và đẹp đẽ khi tiến hành một khám phá khoa học.” - Richard Feynman

TRÍCH ĐOẠN ĐỌC THỬ

Tôi chưa từng thấy Francis Crick thể hiện vẻ khiêm nhường. Có thể anh ấy điềm đạm với ai khác, nhưng tôi chẳng có lý do nào để phán xét cả. Chuyện đó không liên quan đến sự nổi tiếng của anh lúc ấy. Anh đã được nhắc đến nhiều, thường là với một sự kính trọng, rằngcó thể một ngày nào đó anh sẽ được xếp vào hàng ngũ với Rutherford hay Bohr. Nhưng sự tình vẫn chưa phải như vậy vào khoảng mùa thu năm 1951 khi tôi đến làm việc ở Phòng thí nghiệm Cavendish thuộc Đại học Cambridge, cùng một nhóm nhỏ các nhà vật lý học và hóa học nghiên cứu về cấu trúc không gian ba chiều của protein. Vào thời điểm đó, anh đã 35 tuổi vàhầu như chưa có tiếng tăm gì. Mặc dù một vài đồng nghiệp thân thiết đã nhận ra tư duy nhanh nhẹn và sắc sảo của anh nên thường tìm đến anh để hỏi ý kiến, nhưng họ lại thường không trân trọng đúng mức mà còn cho rằng anh hay nói luyên thuyên.

Chủ nhiệm đơn vị nghiên cứu của Francis lúc ấy là ông Max Perutz, một nhà hóa học gốc Áo đã đến Anh vào năm 1936. Vào thời điểm đó ông đã thu thập nhiều dữ liệu nhiễu xạ qua tia X từ các tinh thể hemoglobin được hơn 10 năm và chỉ mới bắt đầu tìm thấy vài kết quả. Người giúp đỡ ông là Ngài Lawrence Bragg, giám đốc phòng thí nghiệm Cavendish. Suốt gần bốn mươi năm, ông Bragg, một người đoạt giải Nobel và là một trong những người đặt nền móng cho ngành tinh thể học, đã luôn dõi theo nhiễu xạ tia X như một phương pháp giúp xác định cấu trúc ngày càng phức tạp hơn của các phân tử.* Khi cấu trúc phân tử càng phức tạp được tìm ra nhờ phương pháp mới thì ông lại càng phấn khởi. Vì thế mà trong những năm ngay sau chiến tranh ông đặc biệt say mê với việc giải cấu trúc protein, vốn là loại phân tử phức tạp nhất. Bình thường, khi xong việc hành chính, ông Bragg hay ghé qua văn phòng của Perutz để thảo luận về những dữ liệu tia X vừa thu được. Sau đó ông tiếp tục tìm cách lí giải chúng sau khi về nhà.

Crick là điểm giao thoa giữa - nhà lý thuyết Bragg và - nhà thực nghiệm Perutz; anh thi thoảng cũng làm thí nghiệm nhưng thường say sưa với lý thuyết giải mã cấu trúc protein hơn. Mỗi khi tìm ra điều mới mẻ, anh thường sẽ trở nên cực kì phấn khích và lập tức kể cho bất kì ai chịu nghe về những điều này. Mộthai ngày sau đó anh thường nhận thấy lý thuyết của mình chưa ổn và thế là quay sang thí nghiệm cho đến khi chán thì phát kiến mới cho lý thuyết lại nảy sinh.

Có nhiều tình huống bi hài liên quan đến những chuyện này. Mà cũng nhờ vậy nên không khí phòng thí nghiệm, nơi mà những quy trình thường kéo dài từ vài tháng cho đến vài năm, trở nên sôi động hơn. Điều này một phần do âm lượng giọng nói của Crick: anh nói lớn và nhanh hơn bất kì ai và khi anh phá lên cười thì ai cũng biết anh đang ở đâu trongviện Cavendish. Gần như ai cũng thích thú với những khoảnh khắc rộn ràng này, đặc biệt là khi chúng tôi có thời gian chăm chú lắng nghe và ngắt lời ngay khi không còn theo kịp chuỗi suy luận của anh nữa. Nhưng có một ngoại lệ đáng nhắc tới. Những cuộc chuyện trò với Crick thường lại làm Ngài Lawrence Bragg khó chịu, và giọng nói của anh thôi cũng đủ để làm Bragg phải tìm một nơi khác, yên tĩnh hơn. Chỉ thỉnh thoảng ông mới tới uống trà ở Cavendish, vì điều đó có nghĩa là ông phải chịu đựng việc cả phòng trà như vỡ bung do giọng nói của Crick. Nhưng ngay cả khi đã làm vậy, Bragg vẫn chưa hoàn toàn được yên thân. Đã hai lần hành lang bên ngoài văn phòng của ông bị ngập khi nước túa ra từ phòng thí nghiệm mà Crick đang làm việc. Francis, vì mải say sưa với lí thuyết, đã lơ là việc siết chặt ống cao su quanh cái máy bơm hút của mình.

Vào thời điểm tôi mới đến, các lí thuyết của Francis đã vượt xa những giới hạn của lĩnh vực tinh thể học protein. Bất cứ điều gì quan trọng cũng lôi cuốn anh, và anh thường đi đến nhiều phòng khác nhau để xem những thí nghiệm mới nào vừa được thực hiện. Mặc dù thường rất nhã nhặn và ân cần đối với các đồng nghiệp khi họ không hiểu rõ ý nghĩa thật sự của những thí nghiệm mới, nhưnganh cũng không bao giờ ngần ngại nói thẳng với họ điều đó. Gần như ngay lập tức, anh sẽ đề xuất một loạt những thí nghiệm mới để chứng minh cho lập luận của mình. Ngoài ra, anh cũng không ngừng thao thao bất tuyệt với những ai chịu lắng nghe rằng các ý tưởng sáng suốt mới của mình có thể sẽ thúc đẩy khoa học phát triển như thế nào.

Từ những lí do đó, người ta thực sự sợ Crick dù không nói ra, đặc biệt là những người cùng thời với anh cũng đang tìm danh tiếng. Cái cách anh nhanh chóng nắm bắt dữ liệu và giản lược chúng thành những mô hình chặt chẽ thường làm cho họchột dạ. Họ sợ rằng, trong tương lai sớm thôi, anh ấy sẽ thành công, và sẽ chỉ ra cho cả thế giới thấy những cái đầu mờ nhạt, vốn được che dấu sau những lối hùng biện kiểu cách của Đại học Cambridge.

Mặc dù Crick được hưởng quyền có một bữa ăn mỗi tuần tại trường Caius (một trường thành viên danh giá của Đại Học Cambridge - ND), anh vẫn chưa vào biên chế của bất kì trường nào. Một phần là do chủ ý của anh. Anh rõ ràng không muốn chịu gánh nặng không đáng có từ việc giảng dạy sinh viên đại học. Phần khác cũng vì tiếng cười của Crick, không chừng nó sẽ làm mấy học giả đáng kính nổi khùng nếu phải nghe thấy quá một lần mỗi tuần. Tôi chắc rằng việc không vào biên chế đôi khi cũng làm Francis buồn phiền, dù cho bản thân anh cũng thấy rõ rằng cuộc sống của giới khoa bảng vốn bị chi phối bởi các vị trung niên quá mô phạm nhưng thực chất lại không có khả năng đem lại cho anh niềm yêu thích khoa học hay chỉ dạy cho anh bất cứ điều gì đáng giá. Duy chỉ có trường King, một ngôi trường giàu mạnh và phóng khoáng mới tiếp nhận anh mà không làm mất đi tính cách của cả đôi bên. Những ai thân thiết đều biết anh là một người bạn vui vẻ khi cùng nhau dùng bữa tối. Nhưng dù có cố gắng thế nào, họ không thể che giấu được sự thật là nếu vô tình đưa ra một bình luận sai về rượu sherry (rượu Tây Ban Nha) thì hẳn sẽ bị Francis mắng cho một trận.

Trị liệu bằng nước đá

TRỊ LIỆU BẰNG NƯỚC ĐÁ Kích hoạt toàn bộ tiềm năng cơ thể với phương pháp Wim Hof Phương pháp Wim Hof là gì? Bạn muốn có nhiều năng lượng hơn, ít căng thẳng hơn

Nhân tố Enzyme - Phương Thức Sống Lành Mạnh (Tái Bản 2019)

Nhân tố Enzyme - Phương Thức Sống Lành Mạnh (Tái Bản 2019) ------------ Từ kết quả lâm sàng khi tiến hành kiểm tra dạ dày của hơn 300.000 người, bác sĩ Hiromi Shinya đã rút

Sách - Bệnh học ngoại khoa Chấn thương chỉnh hình (Tái bản 2024)

Trong lĩnh vực chấn thương chỉnh hình, gãy xương và trật khớp là những vấn đề thường gặp trong thực hành lâm sàng, đặc biệt là trong cấp cứu. Việc chẩn đoán và đị có

Khỏe Hơn 10 Tuổi Nhờ Uống Nước Đúng Cách

Khỏe Hơn 10 Tuổi Nhờ Uống Nước Đúng Cách ------------ KHOẺ HƠN 10 TUỔI NHỜ UỐNG NƯỚC ĐÚNG CÁCH - Seung-Nam Lee Bất cứ sinh vật nào cũng đều cần nước để duy trì sự

Y Học Phổ Thông Dành Cho Mọi Người - Chuyên Đề: Ăn Kiêng

Y Học Phổ Thông Dành Cho Mọi Người - Chuyên Đề: Ăn Kiêng

Trạm Đọc Official | Cú Sốc - Hành Trình Giành Lại Sự Sống Của Một Bác Sĩ

Cú sốc – Hành trình giành lại sự sống của một bác sĩ là câu chuyện của bác sĩ Rana Awdish, khi cô đột ngột đổ bệnh và phải đi cấp cứu, đúng vào thời

Axit Và Kiềm Trong Thực Dưỡng

Từ cuối thế kỷ trước cho tới thế kỷ này, rất nhiều khái niệm quan trọng của cuộc sống đã được đưa vào lĩnh vực sinh lý học. Trong số đó phải kể đến thuật

Sinh Lý Học Tập 1 - Dùng Cho Đào Tạo Sau Đại Học

Sinh Lý Học Tập 1 - Dùng Cho Đào Tạo Sau Đại Học Tác giả: GS.TS. Phạm Thị Minh Đức ( Chủ biên) Nhà xuất bản: Nhà Xuất Bản Giáo Dục Việt Nam Đơn vị

Điều Kỳ Diệu Của Vận Động

Điều Kỳ Diệu Của Vận Động ------------ “Ta còn trẻ – Ta năng vận động. Ta vẫn trẻ – Khi ta vận động”. Vận động ở đây được hiểu bao gồm cả thể lực và

Khỏe Hơn 10 Tuổi Nhờ Uống Nước Đúng Cách

Khỏe Hơn 10 Tuổi Nhờ Uống Nước Đúng Cách ------------ KHOẺ HƠN 10 TUỔI NHỜ UỐNG NƯỚC ĐÚNG CÁCH - Seung-Nam Lee Bất cứ sinh vật nào cũng đều cần nước để duy trì sự

Giải Mã Nước Tiểu - Đánh Giá Sức Khỏe Và Chẩn Đoán Bệnh Tật

Giải Mã Nước Tiểu - Đánh Giá Sức Khỏe Và Chẩn Đoán Bệnh Tật Đi tiểu là hành động mang lại cảm giác thoải mái cho con người. Đi tiểu không thoải mái là một

Sách Nhân Tố Vi Sinh

LÀM THẾ NÀO ĐỂ CÓ 1 SỨC KHOẺ TỐT VÀ KHÔNG BAO GIỜ BỊ BỆNH? Đó là một câu hỏi lớn mà tất cả những người sống trên Trái đất này đều quan tâm. Từ

Sách - Thân Nhiệt - Chìa Khóa Để Sống Khỏe Mạnh Và Trường Thọ

Được sống khỏe mạnh và hạnh phúc là ước mơ của cả nhân loại. Ngày nay, số lượng người giàu, trung lưu ngày càng tăng lên, số lượng người nghèo càng giảm đi, của cải

Sách Nhã Nam - Tương Lai Sau Đại Dịch Covid

ương lai sau đại dịch Covid được viết ra trong bối cảnh một đại dịch ở tầm mức thảm họa toàn cầu đang bắt đầu làm lung lay các đế chế kinh tế, đe dọa

Sách Miễn Dịch - Philipp Dettmer - Du Hành Thăm Hệ Thống Bí Ẩn Giữ Cho Ta Sống Sót - Bìa Cứng

THÔNG TIN SÁCH - Nhà xuất bản: NXB Lao Động - Tác giả: Philipp Dettmer - Kích thước: 20.8x25.6 cm - Số trang: 374 trang - Hình thức bìa: Bìa cứng GIỚI THIỆU NỘI DUNG:

Trạm Đọc Official | Hệ Miễn Dịch: Khám Phá Cơ Chế Tự Phòng Chữa Bệnh Của Cơ Thể Người

Hệ Miễn Dịch: Khám Phá Cơ Chế Tự Phòng Chữa Bệnh Của Cơ Thể Người Cơ thể con người có khả năng chiến đấu với bệnh tật và tự chữa lành vết thương là một

Y Học Phổ Thông Dành Cho Mọi Người - Chuyên Đề: Thoái Hóa Khớp (Tập 2)

Y Học Phổ Thông Dành Cho Mọi Người - Chuyên Đề: Thoái Hóa Khớp (Tập 2)

Sách: Tiết Thực Nửa Ngày - Phương Thuốc Tối Ưu

Tiết Thực Nửa Ngày - Phương Thuốc Tối Ưu ------------ Thói quen ăn uống hằng ngày là một trong những yếu tố ảnh hưởng lớn tới sức khỏe của bạn. Ăn quá nhiều thực phẩm

Sách - Thần Y Hoa Đà - Những Bài Thuốc Quý - Bìa Mềm

THÔNG TIN SÁCH: - Nhà xuất bản: NXB Đồng Nai - Tác giả: Hoa Đà - Kích thước: 15x23 cm - Số trang: 300 trang - Hình thức: Bìa mềm GIỚI THIỆU NỘI DUNG: Cuốn

DINH DƯỠNG CHO BỆNH NHÂN UNG THƯ

Theo thông cáo của WHO vào ngày 19 tháng Chín năm 2018: “Ung thư là nguyên nhân tử vong thứ hai trên toàn thế giới, gây ra cái chết của 9,6 triệu người vào năm

Nha khoa cơ sở, tập 2: Nha khoa hình thái và chức năng (Dùng cho sinh viên răng hàm mặt)

Tác giả: Trần Ngọc Thành, Trương Mạnh Dũng (đồng Chủ biên), Bùi Thanh Hải, Vũ Phi Hùng, Lương Thị Minh Hương, Quách Thị Thúy Lan, Nguyễn Thị Bích Ngọc, Võ Trương Như Ngọc, Nguyễn Thị

Y Học Phổ Thông Dành Cho Mọi Người - Chuyên Đề: Thuốc Nam Và Bệnh Mắt

Sách là cẩm nang cần thiết trong mỗi gia đình, nhằm bỗ sung các kiến thức về tên thảo dược, công dụng cũng như là cách chế biến chính xác và cụ thể nhất.

Thói Quen Sinh Hoạt Nuôi Dưỡng Não Bộ

“Ôi, hôm nay lại là một ngày mệt nhoài!” Chúng ta rất hay nói hoặc nghe thấy câu này phải không? Tuy nhiên, nếu để ý một chút, bạn sẽ thấy một điều kỳ lạ.

Tiếng Anh Y Khoa - Chuyên Ngành Chẩn Đoán Hình Ảnh (PNU)

Tiếng Anh Y Khoa - Chuyên Ngành Chẩn Đoán Hình Ảnh GIỚI THIỆU SÁCH: Ở Việt Nam, ngành Chẩn Đoán Hình Ảnh phát triển mạnh mẽ, thu hút một lượng lớn bác sĩ lựa chọn

Ung Thư - Sự Thật, Hư Cấu Và Gian Lận - Những Phương Pháp Chữa Bệnh Không Độc Hại - THA

Ung Thư - Sự Thật, Hư Cấu Và Gian Lận - Những Phương Pháp Chữa Bệnh Không Độc Hại Những gì bạn biết về ung thư đã được tạo dựng cẩn thận và chế

Sức Khỏe Trong Tay Bạn - Tập 2 (Tái Bản 2021)

Sức Khỏe Trong Tay Bạn - Tập 2 (Tái Bản 2021)

Cú Sốc - Hành Trình Giành Lại Sự Sống Của Một Bác Sĩ

Cú Sốc - Hành Trình Giành Lại Sự Sống Của Một Bác Sĩ ------------ Cú sốc – Hành trình giành lại sự sống của một bác sĩ là câu chuyện của bác sĩ Rana Awdish,

Bức tranh toàn cảnh: Nguồn gốc của sự sống, của nghĩa lý và của chính vũ trụ - Bản Quyền

Tác giả: Sean Carroll Dịch giả: Nguyễn Trung Đức , Phan Thị Hà Trang Nhà xuất bản: Thế Giới Số trang: 604 Kích thước: 15.5x24 cm Ngày phát hành: 03-2022 Sự sống nảy sinh như

Cuốn sách: Để Số Đo Không Là Nỗi Lo – Tại Sao Ăn Ít Mà Vẫn Mập?

Để Số Đo Không Là Nỗi Lo – Tại Sao Ăn Ít Mà Vẫn Mập? ------------ Để Số Đo Không Là Nỗi Lo – Tại Sao Ăn Ít Mà Vẫn Mập? Thông tin quà tặng

Thực Dưỡng Macrobiotics Hồi Xuân Và Sống Thọ

Chúng ta có đủ khả năng điều chế từ trong cơ thể những gì cần thiết cho sức khỏe. Nếu cứ dựa vào những chất đặc chế hoặc thuốc men, khả năng này sẽ bị

Bệnh Học Nội Khoa, Tập 1 (Sách dùng đào tạo đại học) (Xuất bản lần thứ bảy, có sửa chữa và bổ sung - năm 2023) - Trường Đại Học Y Hà Nội

Hương Xạ Liệu Pháp Massage Và Yoga - Vanlangbooks

Hương Xạ Liệu Pháp - Massage Và Yoga Hương Xạ Liệu Pháp - Massage Và Yoga là một cuốn bách khoa toàn thư về Hương xạ trị liệu - Massage và Yoga với hơn 700

Hướng Dẫn Nấu Các Món Ăn Trị Bệnh Tiểu Đường Đơn Giản Và Dễ Làm

Hướng Dẫn Nấu Các Món Ăn Trị Bệnh Tiểu Đường Đơn Giản Và Dễ Làm Hiện nay trên thế giới số người mắc bệnh tiểu đường khá lớn. Bệnh tiểu đường là một bệnh mãn

Ngủ Ít Vẫn Khỏe

Ngủ Ít Vẫn Khỏe ------------ Ngủ Ít Vẫn Khỏe Gửi tới bạn – người đang vướng phải những phiền muộn sau: - Ngủ bao lâu cũng không hết cảm giác mệt mỏi - Luôn thức

Sách Cơ thể tự chữa lành Quyển 1: Lý giải những căn bệnh bí ẩn. Phiên bản mở rộng

Sách Cơ thể tự chữa lành Quyển 1: Lý giải những căn bệnh bí ẩn. Phiên bản mở rộng

Cuốn Sách Dành Cho Những Chiến Binh Mắc Ung Thư Vú: Câu Chuyện Nơ Hồng

Câu Chuyện Nơ Hồng Cuốn sách như lời tâm tình của những trái tim khao khát yêu thương và cũng tràn đầy yêu thương. Bạn sẽ gặp những chiến binh đã dung cảm đối diện

Bệnh Từ Miệng Mà Ra

Mã hàng 8935074129949 Tác giả benJamin I. Brown Người Dịch Ngô Mỹ Tiên NXB Hồng Đức Năm XB 2023 Ngôn Ngữ Tiếng Việt Trọng lượng (gr) 315 Kích Thước Bao Bì 21 x 13.5 x

Healing and Recovery – Chữa lành và hồi phục

Healing and Recovery – Chữa lành và hồi phục ------------ Trong quan hệ giữa cơ thể, tâm trí và linh hồn, cơ thể không thể tự trải nghiệm; trải nghiệm cơ thể diễn ra trong

Trọn bộ - Dược Lý Học Tập 1+ Tập 2 (Sách Đào Tạo Dược Sĩ Đại Học) (Tái bản lần thứ hai có sửa chữa)

Để đáp ứng mục tiêu đào tạo của ngành, một nhiệm vụ quan trọng của người dược sĩ hiện nay là phải biết hướng dẫn sử dụng thuốc hiệu quả, an toàn và hợp lý.

Combo Your Health Your Decision - Hợp Tác Cùng Bác Sĩ Để Trở Thành Người Bệnh Thông Thái + Giải Mã Gen Bẩn

Combo Your Health Your Decision - Hợp Tác Cùng Bác Sĩ Để Trở Thành Người Bệnh Thông Thái + Giải Mã Gen Bẩn Your Health Your Decision - Hợp Tác Cùng Bác Sĩ Để Trở

Trạm Đọc Official | Y Học Dinh Dưỡng - Những Điều Bác Sĩ Không Nói Với Bạn

Tuy là một bác sĩ nhiều năm kinh nghiệm, nhưng bác sĩ Ray Strand đã phải bó tay chứng kiến người vợ bị những cơn đau mãn tính hành hạ. Từ đó ông đã đồng

Dinh Dưỡng Chữa Bệnh - Dầu, Cá & Thực Phẩm Lên Men

Dinh Dưỡng Chữa Bệnh - Dầu, Cá & Thực Phẩm Lên Men Cuộc sống hiện đại ngày nay, do nhiều nguyên nhân khác nhau, rất nhiều người, nhất là người ở độ tuổi trung niên

Sách - Bẩn cũng tốt (Nhã Nam HCM)

THÔNG TIN PHÁT HÀNH Tác giả: Jack Gilbert, Rob Knight & Sandra Blakeslee Dịch giả: Bùi Khánh Chi Nhà xuất bản: Thế Giới Số trang: 396 Kích thước: 14 x 20.5 cm Ngày phát hành:

Combo 2Q: Minh Triết Trong Ăn Uống Của Phương Đông + Dinh Dưỡng Học Bị Thất Truyền - Dinh Dưỡng Đẩy Lùi Bệnh Tật

1. Minh Triết Trong Ăn Uống Của Phương Đông Cơ thể được xây đắp bởi đồ ăn thức uống hàng ngày, nguồn năng lượng cho chúng ta hoạt động cũng từ đó. Vì vậy, hiểu

Sức Khỏe Trong Tay Bạn

Sức Khỏe Trong Tay Bạn ------------ Sức Khỏe Trong Tay Bạn Một cuốn sách với rất nhiều phương pháp chăm sóc sức khỏe, phòng chữa bệnh theo cách tự nhiên, mà tác giả cuốn sách

Thân Nhiệt - Chìa Khóa Để Sống Khỏe Mạnh Và Trường Thọ - Nguyễn Vân Nam, Nguyễn Thị Bích Hồng biên soạn - (bìa mềm)

Thân Nhiệt - Chìa Khóa Để Sống Khỏe Mạnh Và Trường Thọ - Nguyễn Vân Nam, Nguyễn Thị Bích Hồng biên soạn - (bìa mềm) - Giá bìa: 125.000đ Được sống khỏe mạnh và hạnh

Ẩm Thực Dưỡng Sinh

Cuốn sách ẨM THỰC DƯỠNG SINH (PHÒNG BỆNH BẰNG CÁCH ĂN UỐNG ĐÚNG PHÉP) gồm 3 phần chính: Phần 1: Nói về mặt trái của một số thức uống phổ biến như nước đá lạnh,

Ăn gì khi nào - Chiến lược cải thiện sức khỏe và đời sống bằng thực phẩm

Mọi người đều biết ảnh hưởng của thực phẩm đến sức khỏe, nhưng ít ai quan tâm đến thời điểm ăn uống. Cuốn sách Ăn gì khi nào khám phá điểm giao thoa giữa “ăn

Sách - Hồ sơ di cốt (Nhã Nam HCM)

THÔNG TIN XUẤT BẢN: - Công ty phát hành: Nhã Nam - Tác giả: Lý Diễn Thiến - Nhà xuất bản: Hội Nhà Văn - Kích thước: 14 x 20.5cm - Năm xuất bản: 2025

Combo Thấu Hiểu Và Hỗ Trợ Trẻ Tự Kỷ + Kiên Nhẫn Và Yêu Thương Bản Quyền

Giá bộ: 208.000 ------------------- 1. THẤU HIỂU VÀ HỔ TỠ TRẺ TỰ KỶ Công ty phát hành: First News - Trí Việt Tác giả: Nhiều tác giả Ngày xuất bản: 2020 Kích thước: 19 x

Combo Nhân Tố Enzyme - Trọn Bộ 4 Quyển _THA

Combo Nhân Tố Enzyme - Trọn Bộ 4 Quyển Từ kết quả lâm sàng khi tiến hành kiểm tra dạ dày của hơn 300.000 người, bác sĩ Hiromi Shinya đã rút ra kết luận: "Người

Dinh Dưỡng Học Bị Thất Truyền - Dinh Dưỡng Đẩy Lùi Bệnh Tật

[TẶNG KÈM BOOKMARK NGẪU NHIÊN CHO MỌI ĐƠN HÀNG] /// Công ty phát hành: Huy Hoang Bookstore Tác giả: Vương Đào Dịch giả: Lương Ngân Nhà xuất bản: Dân Trí Năm xuất bản: 2022 Số

Đừng Chết Bởi Hóa Chất - Bản Quyền

Đừng Chết Bởi Hóa Chất Công ty phát hành:tThái Hà Ngày xuất bảnt:11-2018 Kích thước:t14 x 20.5 cm Loại bìa:tBìa mềm Số trang:t255 Nhà xuất bản: Thế Giới Hóa chất là một phần không thể

Mang Thai Thành Công - 280 Ngày Mỗi Ngày Đọc 1 Trang

Mang Thai Thành Công - 280 Ngày Mỗi Ngày Đọc 1 Trang “Bao ngày ngóng trông, mùa xuân sắp đến…”, quá trình mang thai được ví như một “mùa xuân” đặc biệt trong cuộc đời,

Cơ Thể 4 Giờ - The 4 Hour Body

THÔNG TIN CHI TIẾT Công ty phát hành Tác giả Timothy Ferriss Ngày xuất bản 01-2019 Kích thước 16 x 24 cm Nhà xuất bản Nhà Xuất Bản Hồng Đức Loại bìa Bìa mềm Số

Thuốc Tránh Thai – Lợi Ít Hại Nhiều

Bất chấp những tiến bộ khoa học và y tế trong những năm qua, phụ nữ vẫn chưa thực sự quan tâm và hiểu tường tận về sức khỏe sinh sản của mình, trong đó

Hỏi Đáp Về Trị Liệu Theo Kinh Lạc

Hỏi Đáp Về Trị Liệu Theo Kinh Lạc “Hỏi đáp về trị liệu theo Kinh lạc” là một quyển sách nổi tiếng về châm cứu của cụ Honma Shohaku, một trong những châm cứu sư

How The Brain Works - Hiểu Hết Về Bộ Não

How The Brain Works - Hiểu Hết Về Bộ Não

Combo Cây Rau Vị Thuốc (Trọn Bộ 2 Cuốn)

Bộ sách gồm 2 cuốn: - Cây Rau Vị Thuốc - Tập 1 - Cây Rau Vị Thuốc - Tập 2 Mục đích tập thơ ra đời là để gửi tặng bà con đang sống

Combo 2 cuốn: Lưu Thông Máu Tốt Hóa Giải Bách Bệnh + Cơ Thể Tự Chữa Lành: Giải Cứu Gan ( Kiến thức thú vị về cơ thể/Phương pháp tốt cho sức khỏe/ Tặng kèm bookmark happy)

Combo 2 cuốn: Lưu Thông Máu Tốt Hóa Giải Bách Bệnh + Cơ Thể Tự Chữa Lành: Giải Cứu Gan ( Kiến thức thú vị về cơ thể/Phương pháp tốt cho sức khỏe/ Tặng kèm

Trang đầu 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 Trang cuối